گسل ها شگستکیهای موجود در پوسته زمین هستند که برخلاف درزه  در امتداد انها جابه جای اتفاق افتاده و باعث تغییر شکل زمین و ایجاد زمین

 لرزه می گردند.گسل تبریز یکی از گسل های موجود در پوسته ایران است که در طی قرن ها باعث ایجاد زمین لرزه های مهیب و ویرانی های

بسیار شده .پهنه گسلى شمال تبریز یکى از مهمترین ساختارهاى زمین شناسى در شمال غرب کشور مى باشد. به عقیده افتخارنژاد گسل تبریز با

فعالیت خود در اوایل دونین موجب تقسیم بسیار مشخص رخساره ها شده است. این خطواره شمال شرق و جنوب غرب آذربایجان را به دو بلوک

شمال شرقى و جنوب غربى تقسیم مى کرده که بلوک شمال شرقى در دونین آغازى در حال فرونشینى بوده ولى بلوک جنوب غربى تا کربونیفر

پایانى به صورت هورست بالا مانده بوده است. طبق نظر افتخارنژاد این گسل از زنجان شروع شده و پس از عبور از رشته کوههاى میشو تا قفقاز

ادامه دارد. به عقیده وى این خطواره مى تواند با امتداد شمالى ـ جنوبى به سمت جنوب غرب ایران ادامه یافته و با عبور از رشته کوه زاگرس به خط قطر برسد.

نبوی ( ١٣٥٥ ) معتقد است که ادامه جنوب خاوری این گسل ممکن است به صورت گسل قم – زفره باشد که کویر قم - کاشان ارتباط آن را از

نظر مخفی کرده است و در این صورت نباید ان را محدود به اذربایجان کرد زیرا می توان اثر ان را تا مرکز ایران تعقیب کرد.گسل تبریز یکی از

ساختارهای خطی ایران است  که درطول ١٠٠ کیلومتری از کوههای میشو ( در غرب ) تا بستان آباد ( در شرق ) قابل ردیابی است. بهترین

اثر آن در بلافاصل تبریز دیده می شود و به همین دلیل گسل تبریز نامیده می شود.

اکلوژیت سنگی دانه درشت بوده و بافت گرانوبلاستی دارد که گارنت با حالت پورفیروبلاستی مشخص می باشد. از نظر ترکیب شیمیایی، اکلوژیت را باید معادل بازالت و گابرو دانست. وزن حجمی اکلوژیت 4/3 تا 5/3 گرم بر سانتی متر مکعب است، در حالیکه وزن حجمی بازالت و گابرو در حدود 3 می باشد. این مساله نشان می دهد که اکلوژیت در فشار زیاد به وجود آمده است، به نحوی که موجب فشردگی اتمهای سازنده کانیهای اکلوژیت شده است.

زمین شناسی زیست محیطی به رابطه بین انسان و زمین می پردازد وچگونگی تاثیر فرایندهای زمینی بر روی انسان و نیز اثار فعالیت انسانی بر روی زمین را بررسی می کند.زمین سیستم بسته ای است که چنانچه تغییری در بخشی از این سیستم به وجود اید اثار ان در بخش دیگری از این سیستم ظاهر می شود.

اب و هوا

اب و هوا را می توان به کمک مطالعات چینه شناسی از سوابق زمین شناسی بررسی کرد.برای مثال فسیل شناسان با تیکه بر تئوری (Uniformitarianism)قادرند از روی گروه های فسیلی گیاهی و جانوری شرایط اب و هوایی را مورد بررسی قرار دهند.رسوبات می توانند برای درک اب و هوای گذشته کمک کننده باشند.

یکی از مواد اصلی شیمیای که در این چرخه اهمیت دارد کربن است.کربن در چهار منبع اصلی زیر وجود دارد:

در اتمسفر به صورت گاز دی اکسید کربن-در بیوسفر به صورت مواد الی-در هیدروسفر به صورت دی اکسید کربن انحلال یافته-در پوسته زمین به صورت کربنات کلسیم و در مواد الی در حال پوسیدگی یا نفت و زغال

کلید اصلی در چرخه کربن بیوسفر است.اما در این جا به تاثیر انسان بر چرخه کربن می پردازیم.انسان ها با ازبین بردن جنگل ها و کمک به گسترش کویرها و از بین بردن پوشش گیاهی اندازه منبع بیوسفر را گاهش می دهند.استخراج نفت و زغال سنگ و استفاده از این سوخت های فسیلی باعث ازاد شدن مقدار زیادی از دی اکسید کربن در اتمسفر می شود.اگر دی اکسید کربن در هیدروسفر حل نشود یا به سرعت در رسوبات دفن نگردد باعث افزایش غلظت خود در اتمسفر می شود.

رسوب گذاری از نظر مفهوم عمل متقابل هواکره و اب کره بر روی پوسته زمین است.جنبه های مختلف ان با اصطلاحات هوازدگی ,فرسایش ,ته نشست و دیاژنز توصیف می شوند.این فرایندها را نمی توان جدا از هم در نظر گرفت.اجزای اصلی سازنده پوسته یعنی کانیهای سنگهای اذرین تا حد زیادی در شرایط اب کره و هوا کره ناپایدارند.این کانیها در دمای بالا و فشار زیاد تشگیل شده اند و نباید انتظار داشت که در سطح زمین پایدار باشند از کانیهای معمول اذرین فقط کوارتز است که در برابر هوازدگی مقاومت بالایی را دارد.در سطح زمین اکسیژن و اب به کانیها هجوم می اورد و کانیها را دچار دگرسانی می کند سنگ دگرسان شده در نتیجه اثرات مکانیکی فرسایش خرد می شود و اجزای ان توسط باد, اب یا یخ حمل و دوباره به صورت رسوبات نهشسته می شود یا به حالت  محلول باقی می مانند.

ذرات تشکیل دهنده رسوبات

یکی از ویژگیهای رسوبات ترکیب کانی شناسی و سنگ شناسی انهاست که در طبقه بندی انها نقش عمده و موثری دارد.ذرات تشکیل دهنده رسوبات ممکن است در اثر عوامل  فیزیکی ایجاد شوند که  در این صورت به ذرات اواری موسوم اند اما دسته دیگری از ذرات رسوبی در اثر عملکرد عوامل شیمیایی یا بیو شیمیایی ایجاد می شوند ذرات  اذراواری گروه دیگری از ذرات  تشکیل دهنده رسوبات هستند.

گروه اول(ذرات تخریبی)

مهمترین ذرات تخریبی یا اواری شامل این موارد است:کوارتز-فلدسپاتها-خرده سنگ ها-میکا و کلریت-کانیهای سنگین-کانی های رسی

گروه دوم(ذرات جامد شیمیایی و بیوشیمیایی)

مهمترین ذرات این گروه شامل:خرده های اسکلتی که خود شامل دو دسته اند 1-خرده های اسکلتی در اندازه ماسه و بزرگتر از ان که در حقیقت اندام اهگی جانداران دریایی  می باشند  2 -گل های اهگی( مربوط به ته نشست مستقیم کربنات کلسیم )که از طریق ترشح کربنات کلسیم توسط جلبک های اهگی ایجاد شده اند.

از دیگر ذرات این گروه  دانه های غیر اسکلتی کربنات کلسیم  و کانی های تبخیری و گلوکونیت را می توان نام برد.

گروه سوم(ذرات پیروکلاستیک یا اذر اواری)

در اثر انفجارات اتشفشانی و انتقال و رسوبگذاری ان ,تحت تاثیر فرایندهای حمل و نقل و رسوبگذاری تشکیل شده اند.این ذرات ممکن است به صورت مواد مذاب سخت شده باشند که به ان ذرات سنگی می گویند یا ممکن است به صورت بلورهای منفردی باشند که ذرات متبلور گفته می شوند.یا به صورت قطعات شیشه ای غیر متبلور باشند

عوامل موثر در پراکندگی اندازه و شکل دانه ها در رسوبات

1-طبیعت سنگ منشا که شامل ترکیب کانی شناسی و بافت سنگ است

2-نوع و شدت هوازدگی

3-شدت سایشهای مکانیکی و خوردگی و انحلال شیمیایی ذرات در طول حمل و نقل

4-جورشدگی توسط عوامل حمل و رسوب گذاری

 سن زمین احتمالا 55/4میلیارد سال است.تاريخ زمين به دو ائون كريپتوزوئيك و فانروزوئيك تقسيم شده است كه ائون كريپتوزوئيك به سه دوره هادئن،‌آركئن و پروتوزوئيك تقسيم شده كه به اين سه دوره پركامبرين گفته مي شود. ائون فانروزوئيك به سه دوران پالئوزوئيك، مزوزوئيك و سنوزوئيك تقسيم گشته است

      (ازوریت)                                                      

اتشفشا ن ها یکی دیگر از پدیده های زمین شناسی هستند. این پدیده علاوه بر خسارات خود یک پدیده شگفت انگیز است و نشان از پویایی زمین دارد این پدیده در سایر کرات نیز قابل مشاهده می باشد.و تغییرات خود را بر محیط پیرامون بر جا می گذارد که فواید و خساراتی در بر دارد.

پلیت تکتونیک شاخه ای از علم زمین شناسی ساختمانی است که با فرایندهای حرکات صفحه ای در ارتباط است و در اثر این حرکات صفحه ای و برخوردها و تصادم قاره ها با یکدیگر مواد مذاب داغ به وجود می آید .در مقیاس جهانی زمین شناسی به وجود آورنده پدیده هایی مثل سازندهای زمین شناسی و کوهزایی ها و توزیع زمین لرزه و آتشفشان است.

سطح زمین دارای 7 خشکی بزرگ است که از شکسته شدن یک قاره واحد بزرگ در طول زمان و بر اثر پدیده پلیت تکتونیک به دست آمده است. هر کدام از این صفحات که به قاره موسوم است سالیانه حدود 50 مایل حرکت می کنند. بر اثر این حرکتها مرزهای قاره ها دارای مدلهای مختلفی است که به ترتیب زیر است:
صفحات واگرا و صفحات همگرا و مرزهای انتقالی گسلی

صفحات همگرا توسط حرکت صفحات و برخورد و تصادم آنها به یکدیگر به وجود می آید. وقتی که صفحات اقیانوسی با صفحات قاره ای تصادف می کند، صفحات اقیانوسی به زیر صفحات قاره ای کشیده می شود و می لغزد و باعث به وجود آمدن چاله ها و حفرات عمیق در کف اقیانوسها می شود. به این مدل از حرکت ساب داکشن یا فرو رانش گفته می شود. نمونه ای از این نوع فرورانش در بین صفحه اقیانوسی Nazca و صفحه قاره ای آمریکای جنوبی اتفاق افتاده است. بر اثر تصادم دو صفحه قاره ای کوهزایی های مهم به وجود می آید که هیمالیا از مهمترین آنها است.
صفحات واگرا بر اثر نزدیک شدن صفحات ایجاد می شود.نمونه ای از این صفحات واگرا را می توان به برامدگی آتلانتیک اشاره نمود. وقتی صفحات از هم دور شوند سنگهای ذوب شده و داغ که که دمای آنها خیلی بالا ست به سمت سطح نزدیک گشته و سرد می شود و باعث به وجود آمدن مواد جدید در صفحات اقیانوسی می شود. این فرایندهای در کف دریا پخش شده و شناخته شده است.
مرزهای صفحات گسلی انتقالی به صورت افقی حرکت می کند. به عنوان مثال از این حرکت صفحه ای می توان زون گسلشی سن آندریاس San Andreas را نام برد.

در مرز بین این صفحات شاهد وقوع اتشفشان ها و زلزله ها خواهیم بود.

اطلس در حال رشد :
ايسلند در بالاي پشته مياني اطلس قرار دارد و نشان مي دهد كه در امتداد پشته، ورقه هاي آمريكاي شمالي و اروپا از هم دور مي شوند. در اینجا پوسته جدید اقیانوسی در حال تشگیل است.

هنگامی كه ورقه ها به هم برخورد می كنند یا از هم دور می شوند‌، مواد بسیار داغ مذاب كه گدازه نامیده می شوند، می توانند از گوشته خارج شوند. به هنگام برخورد ورقه ها، كوهها، دره های عمیق زیر آبی كه دراز گودال نامیده می شوند و آتشفشانها ایجاد می شوند. همانطور كه كوهها و دره ها شكل می گیرند، بلایای طبیعی از قبیل زمین لرزه ها و فعالیتهای آتشفشانی نیز می توانند روی می دهند كه هزاران سال زندگی بشر را تحت تاثیر قرار داده است.
هنگامی كه ورقه ها از هم دور می شوند، زمین پوسته جدیدی را ایجاد می كند. این فرآیند وسط اقیانوسهای بزرگ رخ می دهد.
پشته های میان اقیانوسی بزرگترین رشته كوههای ممتد، در جهان هستند. این رشته كوهها به هم مرتبط هستند و حدود ۴۰۰۰۰ مایل درازا دارند.
یكی از این پشته های میان اقیانوسی، پشته میانی اقیانوس اطلس است كه همچنان اقیانوس اطلس را عریضتر می كند. همانطور كه ورقه ها حركت می كنند، مواد مذاب گوشته ای كه ماگما و گدازه نام دارند، به وسیله سنگهای جدید، شكل گرفته و حفره را پر می كنند. كف اقیانوس اطلس،‌به وسیله جوانترین پوسته زمین پوشیده شده است. جزیره ایسلند در شمال اقیانوس اطلس نیز توسط همین پشته های میانی اطلس شكل گرفته است.
هر چه از نیمكره غربی به سمت اروپا و آسیا برویم، ‌اقیانوس اطلس بزرگتر می شود و از سوی دیگر اقیانوس آرام كوچكتر و كوچكتر می شود، این به این دلیل است كه ورقه های آمریكای شمالی و جنوبی به سمت غرب یعنی به سمت آسیا و استرالیا حركت می كنند.
ورقه های آمریكای شمالی و جنوبی، با ورقه چگالتر و نازكتر اقیانوس آرام برخورد می كنند. این عملكرد باعث می شود كه ورقه اقیانوسی به درون گوضشته نفوذ كرده و تخریب شود. به چنین مرزی كه در آن ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای رانده شده و تخریب می شود، پهنه فرورانش گفته می شود.
ناحیه اقیانوس آرام نسبت به سایر مناطق زمین، دارای فعالیتهای زمین لرزه ای و آتشفشانی بیشتری است. به این دلیل به تمامی آتشفشانهای این ناحیه، لقبی تحت عنوان حلقه آتش داده شده است.
هنگامی كه ورقه سبكتر و كم چگالتر قاره ای بر روی ورقه اقیانوسی رانده می شود، یك پهنه فرورانشی شكل می گیرد. از آنجایی كه پوسته اقیانوسی خمیده شده و به زیر رانده می شود،‌ در محل برخورد، درازگودال عمیقی شكل می گیرد. این درازگودالها، پست ترین مناطق در پوسته زمین هستند.
یك درازگودال، به میزان ۱ مایل عمیقتراز بلندی كوه اورست است. همانطور كه ورقه اقیانوسی به داخل گوشته فرومی رود، بخشهایی از آن ذوب می شوند و سنگهای گوشته را نیز ذوب می كنند. این مواد در گوشته به سمت بالا حركت می كنند. این سنگهای مذاب كه ماگما نامیده می شوند،‌به سطح زمین می رسند چون نسبت به سنگهای اطرافشان چگالی كمتری دارند. اگر ماگما به سطح زمین برسد، آتشفشان شكل می گیرد.
همانطور كه سنگهای گوشته ذوب می شوند، ماگما را شكل می دهند. ماگما در اتاقكهای ماگمایی جمع می شود و از آنجایی كه چگالی آن كمتر از سنگهای اطرافش است، به سمت بالا حركت خواهد كرد. فشار ماگما باعث ایجاد تركهایی در سنگهای بالایی می شود، سپس ماگما به درون این تركها وارد می شود. این فرآیند هزاران بار تكرار می شود تا ماگمابه سطح آورده شود.
اگرماگما به سطح زمین برسد، آتشفشان شكل خواهد گرفت. هنگامی كه ماگما به سطح زمین می رسد، گدازه نامیده می شود.
همانطور كه آتشفشان فوران می كند، ممكن است یك كوه ایجاد شود. در ضمن هر فوران، گدازه همراه با خاكستر و سایر مواد آذرآواری باعث افزایش ارتفاع كوه می شود. کوه دماوند، مرتفع ترین قله البرز نیزبه همین طریق شکل گرفت .

حرکت این صفحات را مرتبط به جریان های همرفتی در اعماق پوسته  می دانند.

به طور کلی می توان در طبیعت سه نوع اصلی سنگ ها را که شامل سنگ های رسوبی و اذرین و دگرگونی است را مشاهده کرد.

منظومه شمسی

عطارد

عطارد نزدیک ترین سیاره به خورشید است و شباهت زیادی به کره ماه دارد . این سیاره خاکستری, صخره ای مانند پوشیده از گودال های به شکل دهانه آتش فشان است . دمای عطارد تا 430درجه سانتی گراد بالا می رود ؛ یعنی دمایی که در آن فلز سرب ذوب می شود . در طول شب دمای عطارد تا 183-درجه سانتی گراد پائین می آید.
 

 تعريف زمين شناسي :
زمين شناسي ( GEOLOGY )ازدو کلمه يوناني GEO به معني زمين و LOGES به معني علم تشکيل شده است يعني علمي که به مطالعه زمين مي پردازد. به عبارت ديگر شاخه اي از علوم طبيعي که در مورد طرز تشکيل زمين, مواد تشکيل دهنده آن و شکل وخواص آن وهمچنين تحولات آن از گذشته تا حال مي پردازد.